Federal Reserve'nin "Para Basma Makinesi" hazırda bekliyor, iki haneli enflasyon geri dönebilir mi?

Ekim ayında Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısında, Fed Başkanı Powell faizleri 25 baz puan düşürdü ve böylece geçen yıl Haziran ayından beri toplamda 150 baz puanlık indirim gerçekleşti. Açıklaması yine Fed’in alışılmış ifadeleriyle paketlenmiş olsa da, temel mesaj net — daha fazla faiz indirimi yakında geliyor.
Ancak bu sadece bir yüzü.
Powell, Philadelphia’da gerçekleştirilen Ulusal Ticaret Ekonomisi Derneği toplantısında, Quantitative Tightening (QT)’in yakında sona ereceğine işaret etti — bu, Fed’in yıllardır bilançosunu küçültme operasyonunun "görünüşteki" kısmı. Bu durumu Kasım toplantısında da doğruladı: Fed, 1 Aralık’ta bilanço küçültme sürecini resmi olarak sonlandıracak.
Bu önemli çünkü bilinen bir gerçek var: QT durduğunda, para basma işlemi başlar. Durum hep böyle olmuştur.
Aşağıdaki grafik, Fed politikalarının dolar değerine etkisini doğru şekilde gösteriyor. Mevcut durumda, bu grafik her zamankinden daha anlamlı hale geliyor. 1913’te kurulan Fed’den bu yana, doların alım gücü şaşırtıcı şekilde %97 oranında azaldı. 1913’te 100 dolar olan şey, bugün sadece 3.20 dolar değerinde.
Önceden doların değer kaybının ana nedeni, altınla olan bağın koparılmasıydı — ilk olarak 1933’te Roosevelt’in altını el koymasıyla, sonra 1971’de Nixon’un gold standard’ı sona erdirmesiyle. Ancak 21. yüzyılda karşısında yeni silahlar var: Para basma makinesi, yani Quantitative Easing (QE). Kısaca, QE, Fed’in sıfırdan para yaratarak hükümet tahvillerini satın alması ve sisteme yeni dolarlar enjekte ederek mevcut dolar değerini aşındırmasıdır.
Fed’in QE geçmişi her şeyi anlatıyor.
2008 finans krizinden sonra, Fed birkaç tur QE ile bilançosunu 900 milyar dolardan 4.5 trilyon dolara çıkardı ve yaklaşık 3.6 trilyon dolar sıfırdan yaratıldı. QE’nin on yılı sonunda, doların alım gücü kriz öncesine göre yaklaşık %20 azaldı.
2020’de COVID-19 pandemisi patladığında, durum daha da kontrolden çıktı. Sadece o yıl, Fed 3.3 trilyon dolar yarattı — bu, o dönemde dolaşımdaki toplam dolarların yaklaşık %20’sine denk geliyor. Bilanço, 2020 başında 4.2 trilyon dolardan 2022 Nisan’da 8.9 trilyon dolara fırladı.
Sonuç ne oldu? 2020-2025 arasında, doların alım gücü yaklaşık %25 azaldı ve enflasyon oranı 40 yılın zirvesi olan %9’a ulaştı. 2020’de 100 dolar değerinde olan ürünler, bugün 125 dolar fiyatla satılıyor.
Ancak bu sefer durum daha da kötü olabilir.
Sebep, Fed’in kaçınılmaz şekilde uzun vadeli faizleri düşürmek için QE’yi yeniden başlatması — muhtemelen önümüzdeki yıl başında — ve bunun başlangıç noktası zaten şişmiş bilanço olacak. Haziran 2022’den beri, Fed yaklaşık 2.2 trilyon dolar varlık azaltmasına rağmen, pandemi öncesi yaklaşık 4 trilyon dolar seviyesinden hâlâ çok yüksek. Üstelik enflasyon henüz kontrol altına alınmadı.
Yaklaşık 6.6 trilyon dolar bilanço ile yeni bir para basma döngüsü başlatmak, iki haneli enflasyonun geri dönüşüne kesin gözüyle bakılıyor. Bu, ABD’nin hiç yaşamadığı büyük ölçekli ve hızlı bir para değer kaybı olacak.