Từ hoa tulip đến mã hóa: 5 mã chung của các cuộc khủng hoảng kinh tế

Gần đây, thế giới tiền điện tử lại đang thảo luận về “bong bóng tiếp theo ở đâu”, thay vì đoán mò, hãy cùng xem lịch sử đã nói gì. Các mô hình bong bóng kinh tế thực ra không thay đổi từ thế kỷ 17 - Tăng giá tài sản → Thu hút nhà đầu tư mạo hiểm → Giá cả mất kiểm soát → Sập đột ngột. Hôm nay, hãy xem lại 5 thảm họa kinh tế lớn nhất, xem liệu chúng ta có đang lặp lại lịch sử hay không.

Cơn sốt hoa tulip (1634-1637)

Vào thế kỷ 17, hoa tulip của Hà Lan đã từ hàng xa xỉ trở thành hàng đầu cơ. Một củ tulip hiếm có thể được bán với giá bằng một ngôi nhà, các nhà đầu tư đã điên cuồng săn đón. Tại sao? Chỉ vì hoa đẹp, hiếm có, có thể tăng giá. Vào thời điểm đỉnh cao, giá củ đã tăng lên hàng chục lần, rồi… đột nhiên không ai mua nữa. Những người nắm giữ chỉ có những củ tulip vô giá trị, tài sản bốc hơi chỉ trong một đêm.

Hôm nay gợi ý: Đổi tên, chẳng phải đây chính là câu chuyện của một số tài sản ảo sao? Tính khan hiếm + sự nhiệt tình đầu cơ = công thức hoàn hảo cho bong bóng.

Bọt Biển Nam Hải (1720)

Công ty Nam Hải của Anh tuyên bố đã độc quyền thương mại với Nam Mỹ, triển vọng vô hạn. Giá cổ phiếu tăng vọt trong cơn sốt đầu cơ, thậm chí xuất hiện “hiệu ứng Nam Hải” - càng nhiều người đầu tư, giá càng cao, càng thu hút nhiều nhà đầu tư mới. Sau khi bong bóng vỡ vào năm 1720, vô số nhà đầu tư mất trắng, bao gồm nhiều quý tộc và thương gia. Cuộc khủng hoảng này đã trực tiếp làm sụp đổ niềm tin của người Anh vào hệ thống tài chính, ảnh hưởng kéo dài hàng chục năm.

Điểm liên kết: Bong bóng lần này cũng là do “cơ hội kinh doanh hiếm hoi” và “cam kết thay đổi thế giới” - nghe có quen không?

Cuồng nhiệt đường sắt (1845-1847)

Thời kỳ cách mạng công nghiệp, đường sắt là “công nghệ tương lai”. Cổ phiếu đường sắt Anh tăng vọt, các nhà đầu cơ đổ xô đến. Nhưng lợi nhuận thực sự từ các dự án đường sắt không đạt như kỳ vọng, bong bóng vỡ vào năm 1847. Giá cổ phiếu lao dốc, người giàu phá sản, chi tiêu tiêu dùng suy giảm, toàn bộ nền kinh tế bị kéo xuống.

Đối chiếu hiện tại: Thay thế đường sắt bằng AI, blockchain, năng lượng mới, cốt truyện thì giống nhau. Công nghệ mới + cơn sốt huy động vốn + giá tách rời thực tế = bom hẹn giờ.

Sự sụp đổ lớn của thị trường chứng khoán năm 1929

Đây là một vấn đề lớn. Thị trường chứng khoán vào những năm 1920 điên cuồng, nguyên nhân là do lãi suất thấp, dễ dàng vay tiền và tâm lý lạc quan của các nhà đầu tư. Giá cổ phiếu hoàn toàn tách rời khỏi lợi nhuận thực tế của doanh nghiệp, mọi người dựa vào việc vay tiền để đầu tư cổ phiếu. Vào ngày 29 tháng 10 năm 1929, “Thứ Ba Đen” xảy ra, thị trường chứng khoán xảy ra tình trạng bán tháo hoảng loạn, chỉ số Dow Jones giảm 25% trong một ngày. Từ đỉnh cao xuống đáy, chỉ số đã giảm 89% trong vòng 3 năm. Đại suy thoái theo đó mà đến, nền kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng suy thoái kéo dài.

Tại sao lại nghiêm trọng như vậy: Đòn bẩy + bán tháo hoảng loạn + thiếu quản lý rủi ro. Sự kết hợp này là chết người trong bất kỳ thị trường nào.

Bong bóng Internet (1995-2000)

Internet bùng nổ, eBay, Google, Amazon những gã khổng lồ công nghệ hiện nay lúc đó đều là những công ty khởi nghiệp. Các nhà đầu tư thấy không phải là doanh thu thực tế, mà là “khả năng tăng trưởng vô hạn”. Giá cổ phiếu công nghệ tăng vọt, ngay cả khi công ty không có lợi nhuận. Khi bong bóng vỡ vào năm 2000, hàng loạt công ty internet phá sản, thị trường chứng khoán giảm hơn 50%. Suy thoái kinh tế theo đó mà đến.

Nhưng điều thú vị là - những cái còn sống sót (Google, Amazon, eBay) cuối cùng đã thực sự thay đổi thế giới. Vì vậy, bong bóng không hoàn toàn là điều xấu, nó đã sàng lọc ra những đổi mới thực sự có giá trị.

Quy luật chung của bong bóng

Quan sát 5 thảm họa này, mô hình rất rõ ràng:

1. Thời kỳ tự tin: Tài sản/một công nghệ mới xuất hiện, triển vọng hấp dẫn

2. Thời kỳ mở rộng: Vốn đổ vào, giá tăng lên, thu hút nhiều người theo đuổi, hình thành tâm lý FOMO.

3. Thời kỳ cuồng loạn: Giá cả nghiêm trọng tách rời khỏi cơ bản, thậm chí tài trợ/cho vay thúc đẩy bong bóng

4. Thời kỳ hoảng loạn: Tiền thông minh bắt đầu rút lui, nhà đầu tư bán tháo trong hoảng loạn

5. Thời kỳ sụp đổ: Giá tự do rơi, thua lỗ rộng rãi, niềm tin hoàn toàn sụp đổ

Chu kỳ này đã xuất hiện trong thời kỳ hoa tulip, và đến năm 2024 vẫn tiếp tục lặp lại. Sự khác biệt chính là gì? Các biện pháp quản lý rủi ro nhiều hơn, nhưng bản chất con người thì không thay đổi.

Lời cuối: Bóng bóng không đáng sợ, điều đáng sợ là không biết mình đang ở trong bóng bóng. Lịch sử đã cho chúng ta quá nhiều bài học - giá cả tăng lên không có nghĩa là giá trị tăng lên, cơn sốt huy động vốn không có nghĩa là triển vọng kinh doanh, tâm lý FOMO thường mạnh mẽ nhất khi bạn kiếm được tiền. Hãy xem 5 lần bong bóng này, tự hỏi bản thân: Liệu có dấu hiệu tương tự nào trong thị trường hiện tại không?